Jak nauczyć dziecko mówić "r"? 10 porad logopedy

Głoska r należy do najczęściej zniekształcanych dźwięków w języku polskim. Problem dotyczy nie tylko dzieci, ale i dorosłych, u których brak interwencji logopedycznej w dzieciństwie mógł spowodować deformację tej głoski. Poprawna realizacja dźwięku r nastręcza dzieciom niemałych kłopotów, a żmudna i - niestety - często nudna i monotonna terapia logopedyczna trwa często od kilkunastu miesięcy, do nawet kilku lat. Nierzadko sama nauka fazy spoczynkowej języka trwa kilka miesięcy. Ważne jest też, by logopeda sprawdził, czy dziecko jest świadome swojej wady. Jeśli okaże się, że nie, to może ono nie być wcale zainteresowane proponowanymi przez specjalistę ćwiczeniami.

Zadaniem rodziców jest zapewnić dziecku odpowiednie wsparcie i motywację podczas terapii. Warto także znaleźć takiego logopedę, który z pasją poprowadzi terapię logopedyczną u pacjenta z zaburzoną wymową głoski r.

Czym jest wada wymowy głoski r?

Nieprawidłowa wymowa głoski r wpisuje się w określenie funkcjonujące w logopedii pod nazwą dyslalia. Oznacza ona wadę, nieprawidłowość wymowy określonego dźwięku. Wady głoski r określa się natomiast mianem rotacyzmu, w którym z punktu widzenia objawów, wyróżnia się:

• pararotacyzm, czyli zastępowanie r innymi, prawidłowo realizowanymi głoskami,
• rotacyzm właściwy, czyli deformację głoski r,
• mogirotacyzm, czyli eliminację w wymowie dźwięku r.

Wibracja czubka języka

Aby głoska r brzmiała pięknie i poprawnie, konieczne jest uzyskanie wibracji koniuszka języka. Boki języka muszą przylegać do wewnętrznych powierzchni górnych zębów i dziąseł, zaś powierzchnia języka w przedniej części musi być lekko wklęśnięta. W takim dopiero ustawieniu możliwe jest osiągnięcie właściwego dźwięku i uderzeń czubka języka o dziąsła. Ćwiczenia na wymowę r u dzieci, zawsze rozpoczynają się od treningu usprawniania czubka języka. W języku polskim głoska r jest 1-2 uderzeniowa.

Moje dziecko nie mówi r! Jak je tego nauczyć?

O podjęciu decyzji skierowania dziecko na terapię logopedyczną zawsze decyduje logopeda, który po dokładnej diagnozie i sprawdzeniu sposobu realizacji zaburzanego dźwięku, ustala program terapii. Rodzic nie powinien sam, na własną rękę działać w tym kierunku, nie powinien sam próbować ćwiczyć wymowę głoski r, ponieważ nieumiejętne ćwiczenia, korzystanie z „wiedzy” internetowej, mogą jedynie zaszkodzić, a nawyk błędnej wymowy, tylko się utrwalić. Pamiętać należy, że w zależności od rodzaju wady, terapię rozpoczynamy w różnym wieku. Typowe substytucje mogą pojawiać się do 6. roku życia i najczęściej przekształcają się w prawidłowo brzmiący dźwięk. W przypadku występowania deformacji interwencję logopedyczną należy podjąć wcześniej, zanim utrwali się wieloletni nawyk. Prawidłowa wymowa r nie należy do najłatwiejszych, wszelkie realizacje, w których wibracje języka zlokalizowane są w innym miejscu, niż styk czubka języka z dziąsłami, dają brzmienie nieakceptowane. Podobnie zresztą, jak wymowa pozbawiona wibracji.

Dlaczego moje dziecko nie mówi poprawnie r?

Jest to bardzo ważne pytanie, które świadomy rodzic będzie sobie zadawał. Wiadomo, że aby coś wyleczyć, naprawić, najpierw warto poznać przyczynę choroby czy wady. W przypadku niewłaściwej, błędnej artykulacji dźwięku r, przyczyny są zróżnicowane. Należy wymienić tutaj choćby:

• zbyt krótkie wędzidełko języka – język nie ma możliwości uzyskania pozycji wertykalnej,
• nieprawidłowa budowa języka (krótki, gruby) lub zbyt duży język,
• wzmożone lub osłabione napięcie mięśni języka,
• zbyt wczesne próby wymówienia głoski r, gdy język nie jest jeszcze dostatecznie na to gotowy,
• mniejsza ruchomość apexu (czubka języka),
• zaburzenia w rozróżnianiu słuchowym dźwięków r i l,
• nieprawidłowy wzorzec wymowy w najbliższym otoczeniu,
• brak autokontroli słuchowej (dotyczy zwłaszcza małych dzieci).

Znając już przyczyny zaburzeń, nie zwlekajmy z umówieniem pierwszej wizyty u logopedy! Wskaże on i poinstruuje rodziców, w jaki sposób mogą wspierać swoje dziecko, jak z nim ćwiczyć by w możliwie najkrótszym czasie, osiągnąć prawidłowy wzorzec głoski r.

Ćwiczenia na wymowę r – 10 propozycji dla rodziców

Każdy rodzic zdaje sobie sprawę, że gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole, utrzymująca się nieprawidłowa wymowa nie tylko przeszkadza, ale wręcz hamuje naukę poprawnego pisania, a także czytania. Dziecko zaczyna odzwierciedlać w piśmie wypowiadane przez siebie dźwięki. Należy także przeciwdziałać takiemu stanowi rzeczy. Istnieją na szczęście ćwiczenia, które zalecają logopedzi dla dzieci borykających się z wadliwą wymową głoski r.

Jak nauczyć dziecko mówić r?

·         Na rozgrzewkę ćwiczenia:

• nagryzanie brzegów języka zębami,

• przeciskanie języka przez maksymalnie zbliżone do siebie zęby,

• wysuwanie przedniej części języka między zęby i delikatne żucie go.

·         Trening usprawniania czubka języka:

• odklejanie czubkiem języka chrupek kukurydzianych lub opłatka z podniebienia,

• kląskanie całym językiem o podniebienie, od najwolniejszych uderzeń, po najszybsze,

• zlizywanie z przedniej części podniebienia twardego różnych słodkości,

• przytrzymywanie czubka języka przez kilka sekund na podniebieniu przy szeroko otwartych ustach,

• mlaskanie całą powierzchnią języka o podniebienie,

• naśladowanie lub ssanie prawdziwego cukierka,

•  wielokrotne przesuwanie przedniej części języka zza górnych zębów w głąb jamy ustnej przy szeroko otwartych ustach.

Można także ćwiczyć na głoskach z uniesionym językiem. Do prób uzyskania głoski r wykorzystuje się takie dźwięki, jak: l, t, d, rz/ż. Są to już jednak specjalistyczne ćwiczenia na uzyskanie głoski r, które powinien prowadzić specjalista-logopeda.

Jeśli chcecie się przekonać, jakie pomoce i zabawki logopedyczne oraz wspierające wymowę głoski r dostępne są na naszej stronie, koniecznie zajrzyjcie do zakładki LOGOPEDIA. Znajdziecie tam różnorodne, sprawdzone przez naszych logopedów zestawy ćwiczeń, gry, pomoce, książki, rozwiązania multimedialne oraz różne wibratory logopedyczne ułatwiające logopedzie i dziecku osiągnąć niezbędną wibrację czubka języka.

Jak nauczyć dziecko mówić r? Czasem do osiągnięcia wymarzonego wzorca potrzeba przepracować mnóstwo godzin, podeprzeć się właściwymi ćwiczeniami oraz skorzystać z pomocy specjalisty. Niektórym osiągnięcie celu przychodzi łatwiej, inni muszą włożyć więcej pracy. Niewątpliwie jednak – warto! Pomyślmy, o ile łatwiejsze kontakty społeczne mają osoby o pięknej, poprawnej wymowie, ile wspaniałych zawodów mogą wykonywać, o ile łatwiejszy start w życie mają dzieci i młodzież, których mowa nie jest niczym zakłócona...