Jak właściwie uczyć dziecka czytania ze zrozumieniem?

➡️ Temat tego artykułu jest poniekąd rozszerzeniem i kontynuacją już przedstawionych artykułów dotyczących czytania ze zrozumieniem, a także logorytmiki. Wspomniane w pierwszych z nich czytanie ze zrozumiem, polega przede wszystkim, na wnikliwym rozpoznaniu symboli graficznych, a następnie na wychwyceniu elementów spostrzeżeniowych, pamięciowych, myślowo-rozumowych, wyobrażeniowych i emocjonalnych. Aby uzyskać tę zdolność, należy prowadzić trening czytania od najmłodszych lat, a nawet już od wieku prenatalnego. Dziecko poprzez naśladowanie i słysząc mowę z otoczenia, ćwiczy tzw. uwagę słuchową. Dlatego dla dziecka tak ważne są prawidłowe wzorce poprawnej wymowy. To właśnie dzięki naśladowaniu usłyszanych w okresie niemowlęcym i we wczesnym dzieciństwie dźwięków, dzieci łatwiej i szybciej uczą się swojego języka ojczystego, mają mniejsze problemy w przyswajaniu wiedzy, a także skutecznie uczą się właśnie czytania ze zrozumieniem.

➡️ Aby móc rozwijać umiejętność czytania ze zrozumieniem, powinno się przeprowadzać kilka ćwiczeń, które można wykonywać w domu. Pierwszym z takich ćwiczeń jest zadawanie pytań przed przeczytaniem danego tekstu. Pytania nakierowują czytającego na co ma zwrócić szczególną uwagę w tekście. Drugim podobnym ćwiczeniem jest zadanie pytań po przeczytaniu tekstu. Ma to za zadanie uzupełnienia wypowiedzi czytającego podczas opowiadania tego, co przeczytał. W tym przypadku dodatkowo można zadawać pytania o informacjach, których nie ma w tekście, co powoduje rozwój kreatywnego i logicznego myślenia. Kolejnym ćwiczeniem, polegającym na rozszerzaniu umiejętności czytania ze zrozumieniem, jest podkreślanie najistotniejszych wiadomości najlepiej różnymi kolorami, aby określać ich statut ważności i znaczenia. Następną formą treningu tej odmiany czytania, jest opowiedzenie przeczytanego tekstu własnymi słowami, aby go lepiej zrozumieć. Piątym już z kolei ćwiczeniem, jest streszczenie tekstu jednym zdaniem, po prostu go podsumowując. Przedostatnią formą ćwiczenia, jest opowiedzenie, jakie wrażenie wyparł przeczytany tekst na czytelniku, powodując u niego dokładniejsze metody przetwarzania wiadomości. Ostatnim z wymienionych ćwiczeń związanych z kształtowaniem czytania ze zrozumieniem, jest znalezienie drugiego dna sensu, przez który powstał dany tekst, poprzez opowiadanie przemyśleń z nim związanych, co autor miał na myśli pisząc go, co chciał w nim pokazać, jakli problem chciał w nim poruszyć itp. Takie ćwiczenia (jak te wymienione powyżej) uczą dziecko rozumienia poleceń mu stawianych, co ma również oddźwięk w kreowaniu zachowań, charakteru, tożsamości dziecka, które są potrzebne w przyszłym dorosłym życiu - w budowaniu relacji społecznych z innymi. Wiadomo, że w tym również przypadku są potrzebne wszelkiego rodzaju materiały i pomoce rozwijające zdolność czytania ze zrozumieniem. Kilka propozycji przedstawiamy poniżej:

✅ ODGŁOSY Z OTOCZENIA/ZWIERZĄT. KSIĄŻECZKA ROZWIJAJĄCA MOWĘ MALUCHA, CZĘŚĆ 1/CZĘŚĆ 2 – książeczki ułatwiające poznawanie przez dziecko wyrazów dźwiękonaśladowczych. Dźwięki są dziecku znane od najwcześniejszych momentów jego życia, dotyczą bowiem odgłosów wydawanych przez zwierzęta lub najbliższe otoczenie. Najpierw właśnie top właśnie poprzez wyrażenia dźwiękonaśladowcze, dziecko eksploruje rzeczywistość i komunikuje się z najbliższymi. Pojawienie się wyrażeń dźwiękonaśladowczych, stanowi o naturalnym i właściwym rozwoju mowy u dziecka. W książeczkach, o których mowa, znajdziemy te wyrażenia zapisane w formie zabawnych, krótkich i łatwych historyjek - wierszyków, które sprzyjają zapamiętywaniu i powtarzaniu nowych dźwięków. Do wierszyków dostosowane są odpowiednie - duże i kolorowe - obrazki, tak aby dziecko mogło sobie jeszcze lepiej przyswoić nowe wyrażenie onomatopeiczne. Poprzez naukę czytania wyrazów dźwiękonaśladowczych połączoną z techniką wskazywania, dziecko stopniowo będzie wchodzić w naukę czytania coraz to trudniejszych wyrazów. Książeczki umożliwiają także naukę czytania, gdyż litery, z których składają się poszczególne słowa, są duże, przejrzyste i dobrze wyodrębnione na kartach książki.

✅ CZYTANIE PRZEZ NAŚLADOWANIE. ZESTAW - pomoc, oparta o Metodę Krakowską, została przemyślana w ten sposób, że zawarto w niej fotografie twarzy osób podczas wypowiadania samogłosek, na których jest widoczny układ ust i warg mówiącego. Dziecko ma za zadanie po prostu naśladować mimikę twarzy przy wypowiadaniu odpowiednich samogłosek, naśladując postacie ze zdjęć. Ćwiczenia zaproponowane przez autorów, mają wspierać dzieci i osoby z różnymi deficytami rozwojowymi, do wyrazistej i starannej artykulacji. Nabycie tych umiejętności jest o tyle kluczowe, że powoduje pojawienie się u mówiącego, intencji komunikacji, a w rezultacie zwerbalizowania swoich myśli. Zestaw przeznaczony jest w szczególności dla dzieci z afazją, alalią, zespołem Downa, autyzmem i zespołem Aspergera.

✅ GDZIE JEST A? ROZPOZNAWANIE SAMOGŁOSEK W ZABAWIE. ZESTAW – jest to pomoc, która została opracowana dla dzieci rozpoczynających dopiero naukę czytania. Warto pamiętać, że nauka powinna odbywać się przez zabawę i powinna być usystematyzowana w formie trzech następujących po sobie etapach: naśladownictwo czyli powtarzanie każdej przedstawionej samogłoski, współdziałanie czyli zrozumienie wyczytanej samogłoski przez dorosłego, i podanie właściwego kartonika z prawidłową samogłoską przez dziecko, instrukcję, czyli czytanie samodzielnie samogłosek przez dziecko. Aby poprawnie dziecko się nauczyło się poprawnego czytania musi restrykcyjnie przejść kolejno 3 etapy ćwiczeń, którymi są: naśladownictwo, czyli powtarzanie każdej przedstawionej samogłoski, współdziałanie, czyli zrozumienie odczytanej przez dorosłego samogłoski, a następnie podanie przez dziecko właściwego kartonika z prawidłową samogłoską oraz etap trzeci -  instrukcję, czyli czytanie samodzielnie samogłosek przez dziecko. Samogłoski zostały napisane w formie negatywu, (białe litery na czarnym tle). Dodatkowo do zestawu została dołączona instrukcja, dająca wskazówki w jaki sposób prawidłowo wykorzystywać tę pomoc.

✅ SYLABY INACZEJ 1 (PRYMARNE). ZESTAW – ćwiczenia zawarte w tym zestawie, przeznaczone są zarówno dla dzieci, które rozpoczynają dopiero naukę czytania, jak i dla tych, które mają kłopoty z koncentracją. Często brak koncentracji u dzieci wynika z przestymulowania wysokimi technologiami, co później negatywnie odbija się w przyswajaniu umiejętności szkolnych. Poszczególne sylaby dla ułatwienia koncentracji wzrokowej dziecka zostały napisane w negatywie w stosunku do tradycyjnie spotykanych na co dzień tekstów. Zapisanie białych liter na czarnym tle, powoduje lepszą fiksację wzroku i koncentrację na zadaniu. Pamiętajmy, że ta prymarna umiejętność rozpoznawania sylab, umożliwia dziecku zrozumienie znaczenia nowego wyrazu.

✅ SYMULTANICZNO–SEKWENCYJNA NAUKA CZYTANIA – SAMOGŁOSKI. ZESTAW - tutaj kluczowym celem, który stawia ta pomoc, jest przygotowanie dziecka do powtarzania, rozpoznawania oraz samodzielnego odczytywania samogłosek. Na kartach zestawu przedstawiono różne sytuacje, które można zobrazować zaledwie jednym dźwiękiem. Dla przykładu - samogłoska "A" może oznaczać zachwyt, przerażenie, cierpienie czy zrozumienie. Może też odnosić się do sytuacji badania gardła przez lekarza czy śpiewania dziecku do snu. Takie proste odniesienie do rzeczywistości, motywuje dziecko do wokalizowania nowych dźwięków, nastraja optymistycznie, ponieważ dziecko widzi efekty swojego wysiłku. Wielką zaletą jest ułożenie przez autorki aż po 5 ilustracji do każdej samogłoski. Powoduje to, że dziecko nie będzie przypisywało danego dźwięku, jedynie do jednej, konkretnej sytuacji. Obrazki przedstawiają ułożenie ust podczas realizacji samogłosek, co w znaczący sposób ułatwia identyfikację dźwięku. Wielokrotne powtarzanie, rozpoznawanie, nazywanie przedstawionych sytuacji na obrazkach stanowi ważny element w rozwoju czytania i mówienia.

Zasadniczo pomoce, o których mowa powyżej, przeznaczone są do nauki czytania dla dzieci w normie intelektualnej. Warto wziąć jednak pod uwagę, że szereg pomysłów zawartych na kartach zestawów, można z powodzeniem wykorzystywać także w edukacji dzieci i dorosłych o specjalnych potrzebach. Metoda Karkowska, w nurt której wpisują się omówione powyżej pomoce, służy bowiem przede wszystkim wsparciu osób z deficytami rozwojowymi.